Gayrimenkul Danismanlari Birliği

GİRİŞ: TOPLUMSAL AİDİYET VE BASKININ İNCE ÇİZGİSİ

İnsan, doğası gereği sosyal bir varlıktır. Bir gruba ait olmak, kabul edilmek, sevilmek ve dışlanmaktan korunmak gibi temel psikolojik ihtiyaçlar, bireyin davranışlarını yönlendirir. Ancak bu ihtiyaçların karşılanması her zaman özgür iradeye dayanmaz. Toplumun gelenekleri, normları, değer yargıları ve beklentileri; bireyin düşüncelerini, duygularını ve seçimlerini ciddi ölçüde etkileyebilir. Bu durum, “toplum baskısı” olarak adlandırılır.

Toplum baskısı; kişinin kendi arzu, istek ve fikirlerinden saparak, çevresindekilerin beklentilerine göre hareket etmesine neden olan görünmez bir güçtür. Kimi zaman açıkça dile getirilen bir yargılamayla, kimi zamansa sadece ima ve suskunlukla ortaya çıkar. Her iki durumda da birey, kendi tercihinden çok, “el âlem ne der?” sorusuna göre hareket etmeye başlar.

Bu makalede, toplum baskısının birey üzerindeki etkileri, bu baskının hangi yollarla uygulandığı ve bireyin içsel özgürlüğüyle çatıştığı noktalar ele alınacaktır.

1. TOPLUM BASKISININ TANIMI VE GÖRÜNME ŞEKİLLERİ

Toplum baskısı, bireyin içinde yaşadığı topluluğun değerlerine, normlarına ve kurallarına uyması için uygulanan dolaylı ya da doğrudan yönlendirme, denetim ve yargı mekanizmalarının bütünüdür. Bu baskı, çeşitli şekillerde kendini gösterebilir:

Aile baskısı: Meslek seçimi, evlilik kararı, yaşam tarzı gibi konularda bireyin ailesinin beklentilerine göre davranması.

Akran baskısı: Özellikle genç yaşlarda, arkadaş çevresinin onayını almak uğruna yapılan seçimler.

Kültürel baskı: Geleneksel değerlerin bireyin davranışlarını sınırlandırması.

Medyatik/toplumsal normlar: Sosyal medyada ya da kamuoyunda sürekli tekrarlanan “doğru yaşam” algısı.

Bu baskılar çoğu zaman fark edilmeden içselleştirilir. Birey, kendi kararlarını verdiğini sansa da, aslında toplumun çizdiği sınırların içinde hareket eder.

2. BİREYİN ÖZGÜRLÜĞÜ İLE TOPLUMSAL BEKLENTİLERİN ÇATIŞMASI

Her birey, özünde kendine ait arzular, ilgi alanları, yetenekler ve hedefler taşır. Ancak bu içsel istekler, toplumun çizdiği “kabul edilebilirlik” çerçevesiyle örtüşmediğinde, çatışma ortaya çıkar. Örneğin bir genç, sanatla ilgilenmek istese de ailesinin "mühendis ol" baskısıyla kendi tutkusundan vazgeçebilir. Ya da evlenmek istemeyen biri, "artık evlenme yaşın geldi" baskısıyla istemediği bir evliliğe yönelebilir.

Bu tür durumlar, bireyin kendi benliğine yabancılaşmasına neden olur. Kendi kararlarını veremeyen birey, yaşamını başkalarının beklentileri doğrultusunda şekillendirir. Bu da uzun vadede pişmanlık, kimlik karmaşası, özgüven eksikliği ve hatta psikolojik rahatsızlıklar (anksiyete, depresyon) gibi sonuçlara yol açabilir.

3. TOPLUM BASKISININ YAŞAMIN FARKLI ALANLARINDAKİ ETKİLERİ

a) Meslek Seçimi

Toplumun "saygın", "kazançlı" ya da "geleceği parlak" olarak etiketlediği meslekler; bireyin ilgi alanı, yeteneği ya da tutkusu dışında bir meslek seçmesine neden olabilir. Bu da iş tatmini düşük, mutsuz ama toplum tarafından onaylanan bireylerin sayısını artırır.

b) Evlilik ve İlişkiler

“Evlenmeden olmaz”, “Boşanmak ayıp”, “Kadın dediğin şöyle olur” gibi geleneksel kalıplar, bireylerin ilişkilerini özgürce yaşamasını engeller. Aile baskısı ve mahalle baskısı, birçok kişinin mutsuz evliliklerde kalmasına ya da hayatını başkalarının onayına göre şekillendirmesine yol açar.

c) Kadın-Erkek Rolleri

Toplum baskısı, cinsiyet rollerini pekiştirir. Kadınlar için "anne ol", "fedakâr ol", "itaatkâr ol" gibi dayatmalar; erkekler için "güçlü ol", "ağlama", "bakmakla yükümlüsün" gibi kalıplar, bireyin kendi doğallığını bastırmasına neden olur.

d) Giyim, yaşam tarzı, dini pratikler

Toplumun belli bir giyim tarzını, ibadet biçimini ya da yaşam alışkanlığını “doğru” olarak benimsemesi, farklı olanı dışlamasına ve bireyin kendi yaşam biçimini seçmekte zorlanmasına neden olur. Toplumdan dışlanmamak için birey, kendini kamufle etmek zorunda kalır.

4. NEDEN BU KADAR ETKİLİ?

Toplum baskısının bu kadar güçlü olmasının temelinde, bireyin ait olma ve onaylanma ihtiyacı yatar. İnsan, yalnız kalmaktan, dışlanmaktan, yargılanmaktan korkar. Bu nedenle, toplumun kendisinden ne beklediğini anlamaya ve buna göre davranmaya çalışır. Bir başka etken ise ödül ve ceza sistemidir: Uyum sağladığında takdir edilir, sapma gösterdiğinde eleştirilir ya da dışlanır.

Özellikle otoriter, geleneksel ya da kolektivist toplum yapılarında bu baskı daha belirgindir. Bireyin değil, ailenin ya da toplumun onuru ön plandadır. Böyle kültürlerde bireysellik bir tehdit gibi algılanır.

5. BİREY NE YAPABİLİR?

Toplum baskısı tamamen ortadan kaldırılamasa da bireyin bu baskıya karşı farkındalık geliştirmesi ve kendi sınırlarını çizmesi mümkündür. Bunun için:

Farkındalık geliştirmek gerekir: Birey, yaptığı bir seçimin kendi arzusu mu, yoksa dış baskı mı olduğunu sorgulamalıdır.

Benlik saygısını güçlendirmeli: Kendine güvenen birey, başkalarının yargılarına karşı daha dirençli olur.

Sınırlar çizmeyi öğrenmeli: Hayır demeyi, kendi kararını savunmayı öğrenmek önemlidir.

Destek aramalı: Bireysel direncin yetmediği yerde, benzer düşünen kişilerle dayanışma kurulabilir.

Profesyonel destek alınabilir: Toplum baskısı nedeniyle sıkışmış, mutsuz hisseden bireyler için psikolojik destek oldukça faydalıdır.

SONUÇ: ÖZGÜRLÜK İÇİN İÇTEN GELEN SESİ DUYMAK

Toplum baskısı, görünmeyen ama güçlü bir silahtır. Bireyin özgür seçimlerini şekillendirir, sınırlar, hatta bastırır. Ancak her birey kendi hayatının öznesidir. Başkalarının ne düşüneceğini değil, kendi ne hissettiğini önemseyen bir yaşam, daha özgün, daha huzurlu ve daha gerçek bir yaşamdır.

Toplumun onayı geçici olabilir; ama bireyin kendisiyle barış içinde olması, yaşam boyu süren bir özgürlük halidir. Bu nedenle, birey kendi sesini duymayı, o sesi savunmayı ve gerektiğinde toplumun dayattığı çerçevenin dışına çıkmayı öğrenmelidir. Çünkü asıl değerli olan, başkalarının beklentileriyle değil, kendi kalbinin sesiyle şekillenen seçimlerdir.